Er
is natuurlijk niets mis met een goed gecomponeerde foto met een interessant
thema, een mooie lichtinval en rijke tonaliteit. Als we er als
liefhebbers zo’n handvol per jaar kunnen maken, mogen we tevreden
zijn. Maar vaak 'missen' ze een persoonlijke dimensie en 'ràken' ze niet.
Het laatste jaar heb ik om diverse redenen weinig gefotografeerd.
Deels echter ook omdat ik zat te broeden over hoe ik - al was het maar een
minieme - stap in de richting van een persoonlijke beeldtaal zou
kunnen zetten. Jaloers dus op iemand als Saul Leiter!
Zo’n
traject, vermoed ik, is gesteund op het ontwikkelen van een eigen 'mentale' instelling: je mérkt gewoon dat Leiter enorm houdt van zijn New-York en
zijn mensen, en dat hij wars is van kapsones – hij wenst ons
bijv. nooit te verbluffen met zijn onderwerpen. En natuurlijk ook
gebaseerd op het cultiveren van een eigen visuele gevoeligheid
(licht, kleuren, tonaliteit, grijswaarden, oppervlaktestructuren,
contrasten) en van een eigen thematiek. Maar dan de stap zetten naar
de expressie daarvan in een persoonlijke (consistente) beeldtaal die
het louter registreren overstijgt, dat is nog wat anders.
Op
de webstek van Gallery Fifty One vinden we een uitgebreide selectie
van zijn foto's. Wat direct opvalt is het groot aantal 'meervoudige'
opnames: ofwel zijn het dubbelopnames, maar ik vermoed meestal
subtiele reflecties door glas. Die meervoudigheid schept afstand,
versterkt de (kleuren)compositie, creëert soms wat wazigheid en
geeft aan het beeld het vervlakkend effect van een impressionistisch
schilderij. Dat geldt nog veel meer voor zijn vele opnames door
bedampte of beregende ruiten: hier verdwijnt bijna alle scherpte, de
foto's worden totaal vlakke kleurencomposities met een sterk
picturaal effect.
Aan
de andere kant zien we ook veel 'doorkijkopnames', bijv. door twee
autoruiten, twee ramen van een gebouw, vanonder een zonnetent of overhang, enz.
Deze omkadering versterkt juist de dieptewerking en focust met een
tunneleffect de blik van de kijker op het hoofdmotief in de foto:
meestal (een deel van) een menselijke figuur in de stad. Maar door de
zeer geringe scherptediepte of een bewegingssuggestie bevindt die
zich in een picturale omgeving vol sfeer. Saul Leiter lijkt ook ten
volle de geroemde kleuren van de (nu verdwenen) kodachrome diafilm
uitgebuit te hebben.
Is
het bovenstaande een inkijk in een trukendoos? Geenszins, me dunkt.
We kunnen proberen zijn technieken te imiteren - maar daarmee bereiken we nog
niet wat Leiter kon: die technieken gebruiken om aan een consistente
persoonlijke visie uitdrukking te geven.
